Even fast forward. "Huh," zegt Peter, terwijl hij de brief van zijn lokale waterschap in juni 2024 opent. De Omgevingswet is net zes maanden geleden van kracht geworden, en dit is niet het nieuws waar hij op had gehoopt. Zijn vergunningsaanvraag voor een bouwproject waar grondwater bij betrokken is, is afgewezen op grond van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Verbaasd krabt hij zich achter het oor, want bij al zijn voorgaande projecten kreeg hij deze vergunning zonder enig probleem toegekend. Vol onbegrip besluit hij om verhaal te gaan halen bij het waterschap. Wat blijkt, Nederland gaat de KRW-doelen waarschijnlijk niet halen en vanwege de Omgevingswet hebben lokale autoriteiten meer ruimte om strengere eisen te stellen aan de vergunning.
Dit is slechts een fictief voorbeeld, maar in de nabije toekomst is dit een verhaal dat snel werkelijkheid wordt op het moment dat waterkwaliteit een centrale rol gaat spelen in zowel het dagelijks werk van mensen zoals Peter als voor grote bedrijven en organisaties. De introductie van de Omgevingswet in Nederland heeft als doel om de regels voor ruimtelijke ontwikkeling te vereenvoudigen en samen te voegen. Maar, zoals Peter snel ontdekte, brengt deze verandering ook verwarring en onduidelijkheid met zich mee, met name rondom de KRW.
Om de impact verder te verduidelijken nog een ander voorbeeld. Vijftien kilometer verderop woont Denise, die toevallig een vergelijkbare vergunningsaanvraag heeft gedaan. Haar aanvraag is gedaan in het beheersgebied van een ander waterschap, en Denise haar vergunning is wel toegekend. Hoe kan dit?
De Omgevingswet zal in sommige gevallen juist tot versnippering van regels en eigen interpretaties leiden. Door verschillen in lokale waterkwaliteit en de mogelijkheid tot eigen accenten vanuit de waterschappen kunnen er op basis van de Omgevingswet en de KRW-doelen dus verschillende keuzes gemaakt worden. Dit heeft voor- en nadelen. Het afwegen van lokale belangen kan de waterkwaliteit beschermen, maar ook juist verslechteren. Wellicht kunnen economische belangen leiden tot keuzes die nadelig uitpakken voor de waterkwaliteit. Maar andersom geldt hetzelfde. Dit vraagt om het transparant afwegen van deze belangen en de daaruit volgende keuzes. Want de sloot om de hoek lijkt lokaal, maar de kwaliteit van deze sloot zal altijd gevolgen hebben op de rest van het watersysteem waar het deel van uit maakt. Op dit moment zijn de spelregels nog niet duidelijk genoeg, zowel voor de vergunningverlener als de vergunningaanvrager.
Het is belangrijk om deze spelregels duidelijk op te stellen want de waterkwaliteit heeft grote gevolgen voor het functioneren van ons ecosysteem, en dus onze economie. De KRW is niet opgesteld als pesterij uit Brussel, maar is decennia geleden door Nederland medeondertekend omdat we ons realiseerden dat Nederland als waterland afhankelijk is van de kwaliteit van ons water. Dus laten we verontreinigingen aanpakken bij de bron, en de vervuiler verantwoordelijk maken voor de kwaliteit van het water dat gebruikt wordt. Water zuiveren wordt de nieuwe standaard. Technisch is er enorm veel mogelijk. Waar kleine ondernemers moeite hebben, moet de overheid kunnen ondersteunen. Ook daar biedt de Omgevingswet straks handvatten voor. De huidige kwaliteit van ons water smeekt ons om keuzes te maken. En juist daar biedt de Omgevingswet kansen voor. Tenminste, als de spelregels duidelijk zijn.
Dit roept de vraag op: Hoe kan iets dat zo belangrijk is voor ons milieu en onze samenleving zo onduidelijk worden? Die vraag is makkelijk te beantwoorden: Waterkwaliteit is een lokaal probleem, en het generaliseren van regels is soms niet toereikend genoeg om tot adequate oplossingen te komen en precies dat biedt de Omgevingswet wel.
Maar waarom halen we de KRW doelen niet en wat moet er gebeuren om deze wel te halen?
Je zou hier nu een erg lang verhaal van kunnen maken door te beginnen over de verschillende adviezen die er zijn geschreven. Maar dat is niet waar ik naartoe wil in deze blog. De toekomst van ons water hangt af van wat we vandaag doen. Laten we niet wachten op veranderende regels of verhitte discussies. Laten we nu handelen, want schoon water is een recht voor iedereen, en het is onze verantwoordelijkheid om het te beschermen. Laten we samenwerken voor een betere toekomst, waarin schoon water voor heel Nederland een realiteit is.
